Democratie is van ons allemaal. Toch gedragen sommige partijen zich alsof ze het alleenrecht hebben. Alsof zij de sleutel van de kluis bezitten en de rest slechts mag toekijken. Maar wie bepaalt eigenlijk wat democratie is? Het volk? Of de partijen die zichzelf tot scheidsrechter hebben uitgeroepen?
Volt: de partij van het gesprek – behalve als het spannend wordt
Volt noemt zich de partij van dialoog, van frisse ideeën, van Europa. Maar toen Laurens Dassen werd uitgenodigd voor een radiodebat met Forum voor Democratie, zei hij in de Volkskrant: “Ik wil geen zuurstof geven aan een partij die liegt.” Een nobel principe? Of een gemakkelijke manier om het debat te ontwijken? Democratie draait niet om zuurstof afknijpen, maar om lucht geven aan álle stemmen – ook de stemmen die je liever niet hoort.
GroenLinks-PvdA: de moraalpolitie in actie
Frans Timmermans zei het onomwonden: “Radicaal-rechts moet worden begrensd.” Het klinkt daadkrachtig, maar wie bepaalt die grens? GroenLinks-PvdA sluit partijen als PVV en FVD bij voorbaat uit, nog voordat de kiezer zijn stem heeft uitgebracht. Daarmee wordt de kiezer impliciet verteld: uw stem telt minder als u verkeerd stemt. Is dat democratie? Of is dat moreel autoritarisme in een groen-rood jasje?
D66: de partij van de dubbele standaard
D66, de partij die zichzelf graag afficheert als kampioen van de rechtsstaat. Maar dezelfde partij stemde in met de avondklok – een van de zwaarste vrijheidsbeperkingen in vredestijd. En ze schafte het raadgevend referendum af, omdat de uitkomsten vaak niet bevielen. Democratie, ja. Maar alleen zolang de uitslag in hun straatje past.
Het Britse voorbeeld: vrijheid onder curatele
En kijk naar het Verenigd Koninkrijk. Volgens Nieuwsuur vinden er “gemiddeld dertig arrestaties per dag plaats voor beledigende uitlatingen op sociale media.” Dertig! Een echtpaar werd zelfs opgepakt na kritische vragen aan een schoolbestuur. Democratie beschermen door burgers te arresteren? Het is alsof je een brand blust door de zuurstof uit de kamer te zuigen – effectief, maar je stikt er zelf bij.
De EU: meekijken in je berichten
Dan Brussel. De Europese Unie werkt aan Chat Control, een voorstel dat aanbieders van chatdiensten verplicht privéberichten te scannen. Voorstanders noemen het bescherming van burgers. Critici noemen het wat het is: massasurveillance. Signal dreigde zelfs de Europese markt te verlaten. Democratie beschermen door in je WhatsApp mee te lezen – het klinkt als satire, maar het is bittere ernst.
De paradox van de zelfverklaarde democraten
Volt weigert debat. GroenLinks-PvdA sluit partijen uit. D66 beperkt burgerlijke vrijheden. De Britse overheid criminaliseert onwelgevallige meningen. De EU wil meekijken in onze privégesprekken. Allemaal in naam van de democratie. Maar wie de democratie zo beschermt, sloopt haar fundament.
Democratie is geen keurmerk, geen exclusief bezit van een politieke stroming, geen excuus voor censuur of uitsluiting. Democratie is rommelig, luidruchtig, soms ongemakkelijk – maar altijd inclusief. Wie zichzelf tot enige hoeder uitroept, verraadt juist de kern ervan.